ALT İŞVEREN (TAŞERON) KİMDİR?
4857 Sayılı Kanun’un 2. Maddesine göre bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir.
Alt İşverenliğin Unsurları
-
Bir işverenden iş alma olmalı, (Ben işçiyim, işverenden iş alıyorum, taşeron mu olurum? İşverenin gerçekleştirmiş olduğu faaliyetin asıl veya yardımcı unsurlarına yardım eden başka işverenler taşerondur. Asıl işveren müteahhittir ve bina yapacaktır ve çatıyı da bu alanda uzman çatıcılara yaptırırsa çatıyı yapanlar taşeron olur.)
-
İşyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin olmalı, (Mesela işçilere yemek yapma bu kapsamdadır fakat ben bu işyerinde peynir üreteyim deyip de bu işi başkasına verirseniz bu yeni bir iş olur, peynir üretme işini alan taşeron olmaz. Veya bir bina inşaatının alt katını inşaat tamamlanıncaya kadar eğlence merkezi yapmak istesem, eğlence merkezini işletmk taşeronluk olmaz çünkü esas işle alakalı bir husus yoktur.)
-
Yardımcı işlerde veya asıl işin bir bölümünde olmalı, (Yardımcı iş derken ne kast edilir? Örneğin inşaat işçilerine yemek vermek yardımcı iştir, inşaatın çatısını yaptırmak da asıl işin bir bölümüdür.)
-
İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde olmalı, (verilen iş, normal benim işçilerimin yapabileceği bir iş olmamalıdır. Taşeronluğa konu olacak işin mutlaka uzmanlık gerektirecek ayrı bir iş olması gerekir. Örneğin, badana uzmanlık gerektirir ve taşeronluk kapsamındadır fakat çivi çakma işi taşeronluk kapsamına girmez.)
-
(Yargıdaki en büyük uyuşmazlıklar bu maddede çıkar. Mesela 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda der ki; işçi, taşeron olup olmaması önemli değil, birden fazla işveren tarafından çalıştırılabilir. Bu durumda her işveren o işçinin sigortasını ayrı yapmak zorundadır. Bu madde, İş Kanunu’yla çakışır. Yargıtay’ın bu konu hakkında verdiği kararlar da birbiriyle çelişir.)
Taşeron sorunu, alt işverenin sorunu değil, taşeron işçisinin sorunudur. İşçinin ücretini alması, sendikal haklardan yararlanması, izinlerini düzgün kullanabilmesi gibi konularda asıl işverenin işçileri gibi haklara sahip olmak istiyorlar ve kanun da buna cevaz veriyor. Ancak uygulamada bu sağlanamamaktadır.
Asıl İşveren – Alt İşveren İlişkisi
-
Alt İşverenlik Yönetmeliği’nin 4. Maddesine göre; asıl işveren alt işveren ilişkisinin kurulabilmesi için;
-
Asıl işverenin işyerinde mal veya hizmet üretimini işlerinde çalışan kendi işçileri de bulunmalıdır. (Örneğin işveren bir TOKİ idaresi aldı, adamın müteahhitlikle alakası yok ve bir tane bile işçi çalıştırmaksızın bütün işi taşeronlara yaptırıyor ve devletten 1.000.000 TL alıyor ve 500.000 TL’sini taşeronlara dağıtıyor ve oturduğu yerden kar sağlıyor. Bu adamın kurduğu inşaat şirketi de paravan şirkettir. Devlet bunu engellemek istiyor.)
-
Alt işverene verilen iş, işyerinde mal veya hizmet üretiminin yardımcı işlerinden olmalıdır. Asıl işin bölünerek alt işverene verilmesi durumunda ise, verilen iş, işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren bir iş olmalıdır. (Örneğin, telefon kablolarının döşenmesi uzmanlık gerektirir. Aslında, yardımcı işlerde de uzmanlık gerekir fakat yazılmamış. Aslında yemek işi de kendi içinde uzmanlık gerektirir.)
-
Alt işveren, üstlendiği iş için görevlendirdiği işçilerini sadece o işyerinde aldığı işte çalıştırmalıdır.
-
Alt işverene verilen iş, işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin bir iş olmalı, asıl işe bağımlı ve asıl iş sürdüğü müddetçe devam eden bir iş olmalıdır.
-
Alt işveren, daha önce o işyerinde çalıştırılan bir kimse olmamalıdır. Ancak daha önce o işyerinde çalıştırılan işçinin bilahare tüzel kişi şirketin ya da adi ortaklığın hissedarı olması, alt işveren ilişkisi kurmasına engel teşkil etmez.